Tarih boyunca eğitsel, hukuksal ya da klinik değerlendirme amacıyla yüzlerce zekâ testi uygulaması yapılmıştır ve günümüzde de hala çeşitli sebeplerle yapılmaya devam edilmektedir. Zekâ ile ilgili birden fazla tanım ve kuram bulunmakla birlikte en temel haliyle zekâ; kişinin hayatını sürdürmesine yardımcı olan uyum süreci olarak tanımlanabilmektedir. Başka bir deyişle bilgiyi yeni bir koşula uygun bir biçimde düzenleyerek ortaya koyma becerisidir. Zekânın değerlendirilmesi süreci içerisinde bireyi yakından tanımak, güçlü ve güçsüz yönlerini belirleyebilmek, sorunların nedenlerine ve kaynağına ilişkin ipuçlarını elde edebilmek, kişiye yardımcı olabilecek özellikleri saptayabilmek yer alır. Bundan dolayı günümüzde de pek çok sebepten ötürü zekâ testleri uygulamalarına devam edilmektedir.
WECHSLER ÇOCUKLAR İÇİN ZEKÂ ÖLÇEĞİ – IV (WISC-IV) NEDİR?
WISC -IV; 1970’lerden beri uygulanan WISC-R zekâ testinin geliştirilmesiyle hazırlanmış, günümüzün normlarına ve ihtiyaçlarına göre revize edilmiş bir zekâ testidir. Tüm dünya ve Türkiye genelinde bilinen en yaygın, kapsamlı, güvenilir ve güncel zekâ testi olan WISC-IV; bireysel olarak uygulanan ve 6 yaş 0 ay ile 16 yaş 11 ay yaş aralığındaki çocukların bilişsel yeteneklerini ölçen klinik ölçme aracıdır. Zekâ seviyesinin belirlenmesi ve gerekli yönlendirmelerin yapılmasında yardımcı veriler sunmaktadır. WISC-IV 10 temel alt test ve 5 yedek alt test olmak üzere toplam 15 alt testten oluşmaktadır.
WISC-IV VE WISC-R ARASINDAKİ FARKLAR NEDİR?
WISC-IV, Türkiye’de yaygın olarak kullanılan WISC-R’dan yapısı ve yorumu açısından önemli farklılıklar göstermektedir. WISC-R’ın uyarlama yapıldığı yıllardaki koşullarla sınırlı kalması nedeni ile günümüz çocuklarının bilişsel gelişimlerini, güçlü ve zayıf yönlerini tam olarak yansıtmadığı düşüncesi ile yenilenmesine ihtiyaç duyulmuştur. WISC-4 testinin Türkiye norm çalışması 2013 yılında tamamlanmıştır. WISC-R’a kıyasla WISC-4’ün kullanıldığı yaş aralığı genişletilmiştir (6 yaş 0 aydan 16 yaş 11 aya kadar). WISC-R ile Tüm Ölçek Zekâ Puanı, Sözel Zekâ Puanı ve Performans Zekâ Puanı olmak üzere 3 tür puan kümesi elde edilmekteydi. WISC-4’te ise yeni beceri kümeleri eklenmiştir. WISC-4 başta Tüm Ölçek Zekâ Puanı olmak üzere Sözel Kavrama, Algısal Akıl Yürütme, Çalışma Belleği ve İşlemleme Hızı puanlarını da ölçmektedir.
WISC-IV HANGİ YETENEKLERİ ÖLÇER?
Test 4 ana bölümden oluşmaktadır:
- SÖZEL KAVRAMA: 5 ayrı alt testten oluşmaktadır. Akıl yürütme, kavrama, kavram oluşturma, sözel bilgi ve sözel ifade yeteneği kullanılır. Her görev, işitsel uyaranı anlama, uzun süreli bellekte sözel olarak kodlanmış bilgiye ulaşma, tepkileri sözel olarak ifade etme yeteneği gerektirir. Sözel bilgi yanı sıra öğrenilmiş, bilgi ve yetenekleri yansıtan kristalize akıl yürütmeyi temsil etmektedir. Lisan ve kültür yeterliliğini ve okul başarısını yordar.
- ALGISAL AKIL YÜRÜTME: 4 ayrı alt testten oluşmaktadır. Akıcı ve algısal akıl yürütme ve algısal organizasyonu ölçer. Her görev, görsel algı ve organizasyon, görsel olarak sunulan sözsüz materyali kullanarak akıl yürütme, idare etmeye- yönetmeye ilişkin işlevlerde kullanılan yetenekleri gerektirir.
- ÇALIŞMA BELLEĞİ: 3 ayrı alt testten oluşmaktadır. Kısa süreli işitsel bellek, dikkat, konsantrasyon, çalışma belleğini ölçer. Her görev seçme ve izleme dikkati, zihinsel manipülasyon yeteneklerini gerektirir.
- İŞLEMLEME HIZI: 3 ayrı alt testten oluşmaktadır. Zihinsel işlemleme hızı, harf-motor işlemleme hızını ölçer. Her görev görsel algı ve organizasyon, görsel tarama, dikkatin yetkin kontrolü , gayretin sürdürülmesi , hız gibi çoklu motor tepkilerin verimli üretimini gerektirir.
WISC-IV HANGİ DURUMLARDA UYGULANIR?
Her çocuğa zekâ testi uygulanması GEREKMEZ. Testin ne zaman kullanılacağıyla ilgili durumlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Okuldan ya da öğretmenden yönlendirme varsa,
- Çocuk okulda uyum problemleri yaşıyorsa,
- Akademik başarısızlık varsa,
- Olumlu ya da olumsuz yönde FARKLI giden, yaşıtlarına göre geri ya da ileri bir durum fark edildi ise,
- Çocuğun eğitim hayatı ile ilgili bir düzenlemeye gidilecekse (özel eğitim sınıfı, destek eğitim odası vs),
- Velayet değerlendirmesi yapılacak ise,
- Davranış problemlerinin duygusal kaynaklı mı zihinsel kapasiteyle mi ilgili olduğunun saptanması gerekiyorsa WISC-IV kullanılması daha sağlıklı olacaktır.
WISC-IV KİMLER TARAFINDAN UYGULANIR?
WISC-IV, sadece Türk Psikologlar Derneği tarafından verilen WISC-4 Uygulama Sertifikasına sahip psikoloji lisans mezunları tarafından uygulanabilir.
WISC-IV NASIL YAPILIR?
WISC 4 zekâ testi, yaklaşık 1,5 – 2 saat sürebilmektedir. Ancak bu konuda çocuğun rahat hissetmesi için esnek bir zamanlama kullanılması gerekmektedir. Bazı çocukların testi bitirmek için daha fazla zamana ihtiyaçları olabilir. Ya da çocuk, testin ortasında sıkılıp, devam etmek istemeyebilir. Her iki durumda da çocuğa yardımcı olmak esastır.
WISC-IV ZEKÂ TESTİ İÇİN KAÇ GÖRÜŞME GEREKLİDİR?
Testin değerlendirilme süreci 2 oturumdan oluşur. Birinci oturumda anne-baba ile ön görüşme ve çocuğa test uygulaması yapılır. İkinci oturumda ise test raporu teslimi ve aileye geri bildirim görüşmesi yapılır.
RAPORLAR TALEP EDEN KURUM YA DA UZMANA NASIL İLETİLİR?
Zekâ değerlendirilmesi talebi çocuğun doktoru, öğretmeni, terapisti ya da okulu tarafından yapılmış ise değerlendirme raporu ailenin bilgisi ve onayı dâhilinde talep eden kurum ya da uzmana ulaştırılır. WISC-IV raporu paylaşılırken çocukları etiketlemeyi önlemek adına test skorlarının paylaşılması uygun değildir. Çocuğun kendi yaş grubu içinde hangi yüzdelik dilimde olduğu, bunun normatif sınırlar içerisinde neyi temsil ettiği, güçlü ve geliştirilmeye açık yanları, klinik gözlemler ve öneriler yer alır.
WISC-IV ZEKÂ TESTİNİN YENİDEN UYGULANMASI İÇİN GEREKEN SÜRE NE KADARDIR?
WISC-IV, ilk uygulamanın üstünden en az 1 yıl geçtikten sonra tekrar uygulanabilir. Aynı yıl içinde birden fazla kez test uygulamasının yapılması DOĞRU DEĞİLDİR.
WISC-IV UYGULAMASI ÖNCESİNDE ÇOCUĞA NASIL BİLGİ VERİLMELİDİR?
Değerlendirme ve uygulama öncesinde çocuklara süreçle ilgili doğru bilgi vermek oldukça önemlidir. Ebeveyn olarak WISC-IV uygulamasının okul derslerinden bağımsız bir çalışma olduğunu, o içeride bu çalışmayı yaparken sizin dışarıda onu bekleyeceğinizi ve elinden gelenin en iyisini yapmasını söyleyip çocuğunuzu rahatlatmanız yeterli olacaktır. Çocuğa;
- WISC-IV’ün bir oyun olduğunu söylemeyin.
- WISC-IV’ün bir sınav olduğunu söylemeyin.
- WISC-IV’ün bir zekâ testi olduğunu söylemeyin. (Uygulama, performans, etkinlik kelimeleri tercih edilebilir.)
- Çocuğa içeride muhabbet edileceğini söylemeyin.
- ‘Yaparsın sen ben sana güveniyorum, zaten başarılısın’ gibi cümleler kurmayın.
- Uygulama öncesinde çocuğunuzu okul derslerine ya da WISC-IV’ün eski versiyonu olan WISC-R testinin sorularına çalıştırmayın.
- Çocuğunuza gereksiz kaygılar yüklemeyin. Kafasında oluşan soruları uzmana sorabileceğini söyleyin.
WISC-IV SONUÇLARI BİZE HANGİ BİLGİLERİ VERİR?
WISC-IV zekâ testi zihinsel yetersizlikten üstün zekâlılığa kadar bilişsel potansiyelin ölçümünü sağlamaktadır. Bireyi sadece bilişsel olarak değerlendirmez. Bununla birlikte alt ölçeklerin sonuçları doğrultusunda bireyin dikkat, dürtüsellik, hafıza ve öğrenme güçlüğü gibi durumlarının da değerlendirilmesini sağlamaktadır. Alt ölçeklerin değerlendirilmesi ile ayrıca bilişsel anlamda bireyin üstün yetenekli olduğu alanlar, özel destek ihtiyacının olup olmadığı, kişisel güçlü yönleri ve geliştirilmesi gereken yönleri de belirlenebilmektedir.
Ayrıca çocuğun test sırasındaki işbirliği, motivasyonu, zorlandığı anlardaki tutum ve duygu regülasyonu, testi uygulayan uzmanın klinik gözlemleri çocuğun duygusal durumuna ve varsa duygusal sorunlarına dair de bilgi vermektedir. Değerlendirmeler aile ile paylaşıldıktan sonra, gerekli görülen geliştirici ve destekleyici faaliyetler varsa aileye önerilmektedir.